مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اصلاح الگوی کاشت در ایران گفت: سالیانه بیش از ۱۰ میلیارد متر مکعب که تقریبا ۵۰ برابر حجم سد کرج می‌شود از آب‌های زیرزمینی اضافه برداشت داریم.
مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اصلاح الگوی کاشت در ایران گفت: سالیانه بیش از ۱۰ میلیارد متر مکعب که تقریبا ۵۰ برابر حجم سد کرج می‌شود از آب‌های زیرزمینی اضافه برداشت داریم.
رضا مکنون در گفت‌و گو با خبرنگار «محیط زیست» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، افزود: وزارت نیرو معیارهایی برای مقدار آب تجدیدپذیر در هر حوزه آب زیرمینی دارد و زمانی که از مخازن اصلی بیش از مقداری که سالیانه تجدید می‌شود برداشت شود، منطقه قرمز تلقی می‌شود.
وی افزود: در حال حاضر بیش از نیمی از ۶۰۰ دشت ما در کشور وضعیت قرمز دارند که اجازه برداشت اضافه به آب‌های زیر زمینی آنها داده نمی‌شود.
معاون وزیر نیرو در امور آب با بیان این که سالیانه بیش از ۱۰ میلیارد متر مکعب که تقریبا ۵۰ برابر حجم سد کرج می‌شود از آب‌های زیرزمینی اضافه برداشت داریم، گفت: اگر بخواهیم اضافه برداشت‌های ۴۰ سال گذشته را جبران کنیم، زمان بر خواهد بود چراکه برای جبران منابع آبی نداریم مگر این که در روش‌های کشاورزی اصلاحات اساسی داشته باشیم و نه تنها از آب‌های زیر زمینی برداشت نکنیم بلکه طی ۱۵ سال هر ساله مقداری آب به این مخازن باز‌گردانیم.
مکنون با تاکید بر اینکه بازگشت به حالت تعادل به این سادگی نخواهد بود، افزود: ما باید الگوهای کشت را تغییر دهیم و به سمت تولید محصولات کم آب‌بر برویم چرا که لزومی به تولید محصولاتی که آب زیادی نیاز دارند احساس نمی‌شود.
وی افزود: واردات محصولات کشاورزی که به آب زیادی نیاز دارد حتی برای مصارف داخلی صرفه اقتصادی بیشتری به همراه دارد. همچنین تولید محصولاتی مانند زعفران و کیوی که با آب کمتر تولید می‌شوند و قیمت بالایی دارند نیز باید در اولویت کشاورزی ایران باشد.
مشاور معاون رئیس جمهور با اشاره به کشاورزی گلخانه‌ای به عنوان راهکاری برای کاهش مصرف آب در کشور گفت: تولید محصولات کشاورزی به ویژه در شرایط گلخانه که تبخیر آن کم است می‌تواند موثر باشد چراکه کشاورزی آزاد، تبخیر آب بالایی دارد بنابراین کاشت صیفی‌جات تنها در گلخانه‌ها باید مجاز باشد.
مکنون ضمن اشاره به هدایت کشاورزان برای کاشت محصولات به تناسب آب و هوای هر منطقه اظهار کرد: کاشت گوجه فرنگی در گلخانه در هر هکتار با ۵۰۰ تن محصول همراه است در حالی که در کشاورزی آزاد ۳۰ تن گوجه فرنگی به ازای هر هکتار تولید می‌شود، پس با کشت گلخانه‌ای مصرف آب کمتر، تولید بیش‌تر، محصول و زارعین پولدارتری خواهیم داشت.
وی با اشاره به اینکه تولید گندم به عنوان یک محصول استراتژیک نیاز به تصمیم‌گیری جدی دارد، گفت: تولید کامل گندم در ایران و در چنین شرایطی منطقی نیست چراکه حتی اگر کل آب کشور را جمع کنیم نمی‌توانیم گندم را کاملا در ایران تولید کنیم.
مکنون افزود: به نظرم مسئولین باید ۵۰ درصد را استراتژیک تلقی کنند و ۵۰ درصد دیگر را با تولید کالاهای جایگزین که مصرف آب کم‌تری دارد جبران کنند؛ البته این نکته هم حائز اهمیت است که هیچگاه کشور ما در مقابل واردات گندم تحریم نمی‌شود چون سازمان ملل نیز با تحریم غذا مخالف است.
وی تاکید کرد: می‌توانیم استراتژی دیگری داشته باشیم؛ به طور مثال با یک چهارم یا یک پنجم مصرف آب، سیب زمینی یا ذرت تولید کنیم و در حالت اورژانسی از آن استفاده کنیم.
مشاور عالی وزیر نیرو در امور آب، تصفیه فاضلاب برای کشاورزی را جزو اولویت‌ها عنوان کرد و گفت: استفاده از این روش برای آبیاری محصولاتی که به شکل درختچه و درخت هستند راهکار خوبی خواهد بود و سلامتی محصولات را نیز دچار مشکل نمی‌کند چراکه فاضلاب تصفیه شده با میوه تماس ندارد.
مکنون با بیان اینکه فاضلاب به دلیل پتانسیل بالا، آب خاکستری نام می‌گیرد ادامه داد: درهیچ یک از کشورهای پیشرفته فاضلاب دور ریخته نمی‌شود به خصوص در کشور خشکی همچون ایران اصلا نباید آب را یک بار مصرف کنیم.
وی افزود: در شهر بوستون آمریکا تمام فاضلاب به انرژی تبدیل می‌شود و در ژاپن نیز فاز سوم تصفیه فاضلاب یعنی تبدیل آن به آب شرب نیز انجام شده و ۱۰۰درصد فاضلاب تولیدی تصفیه می‌شود. در اصفهان نیز از فاضلاب برای آبیاری مزارع استفاده می‌شود چراکه از نظر منابع آبی محدودیتی ایجاد شده و منابع آبی جدید نداریم.
وی ضمن تاکید بر نیاز کشور به الگوی مصرف آب، گفت: امسال قرار شد در حوزه دریاچه ارومیه بخش نکاشت داشته باشیم و دولت نیز برای آن اعتباری تعیین کرد که کشاورزان در سال جاری کشت نداشته باشند و سود خود را به صورت نقدی دریافت کنند؛ با استفاده از این اقدام ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب برای دریاچه ارومیه تامین شد اما باید توجه داشته باشیم که راهکار‌ها نباید ضرر و زیان مردم را به همراه داشته باشد.
مشاور معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به تغییر کشت از زراعی به باغبانی اشاره کرد و افزود: باید به سمت باغبانی با مصرف آب کمتر برویم؛ به طور مثال درخت مو سه و درخت سیب ۱۰ بار به آبیاری نیاز دارد، اگر دولت برای صادرات مو و کشمش اقدام کند یک دفعه مصرف آب سه هفتم خواهد شد.
مکنون با تاکید بر این که برای پروژه‌های جدید سدسازی باید حساب و کتاب برای منابع آبی داشته باشیم، افزود: در حوزه دریاچه ارومیه ظرف ۱۵ روز گذشته از ساخت چند سد بدلیل کم بودن منابع آبی جلوگیری شد چرا که توجیه اقتصادی برای آن وجود نداشت.
وی با بیان این که موضوع کم‌آبی و مدیریت منابع آبی از مسائل داخلی نشات می‌گیرد، گفت: ترکیه و افغانستان کشورهای بالادست ایران هستند اما سد سازی در آنجا بر منابع آبی ایران تاثیر گذار نیست چراکه بنابر تعهدات بین المللی نمی‌توانند از مقدار مشخصی کم تر جلوی آب را بگیرند.
وی تلفات ۲۰ درصدی آب در شهرها و مصرف کشاورزی را مهم ترین چالش‌های منابع آبی دانست و افزود: تقریبا ۸۵ درصد آب شیرین در کشاورزی و تقریبا ۱۵ درصد در بخش شهری و صنعت صرف می‌شود که به ترتیب حدود ۷۰ و ۲۰ درصد نیز تلفات مصرف آب در بخشهای یاد شده است.
